„Czapki z głów – wojskowe nakrycia głowy w drodze do niepodległości”. Unikatowa wystawa historyczna z hełmami w Poznaniu

Towarzyszące wystawie, tytułowe hasło „Czapki z głów”, to znane wyrażenie uznania i podziwu dla jakiejś osoby i jej osiągnięć. Właśnie z szacunku dla polskich żołnierzy, którzy przez dziesiątki lat walczyli o wolność i niepodległość Polski, zorganizowano wystawę w Muzeum Uzbrojenia.

Zbiory znajdujące się na ekspozycji pt. „Czapki z głów – wojskowe nakrycia głowy w drodze do niepodległości” zostają zaprezentowane z okazji 103. rocznicy zwycięskiego zrywu – ku pamięci i wdzięczności tym, którzy złożyli swoje życie w obronie Ojczyzny.

Jest to nasza forma uczczenia 103 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego przez nietypowy pryzmat, czyli nie skupiliśmy się o stricte na mundurach i na uzbrojeniu, ale na czymś bardzo ważnym, a bardzo często pomijanym, czyli właśnie na nakryciu głowy, który jest kluczowym elementem wyglądu każdego żołnierza, ponieważ niesie ze sobą szereg informacji

– mówi Krzysztof Jankowiak, kierownik Muzeum Uzbrojenia Wojskowego.

Zwiedzający zobaczą prezentację kilkudziesięciu czapek, kasków i hełmów od czasów napoleońskich aż do końca drugiej wojny światowej. Uwypuklając ten jeden element umundurowania w sposób chronologiczny, kuratorzy wystawy demonstrują najbardziej chwalebne i istotne momenty historii oręża polskiego XIX i XX wieku.

Dla żołnierzy to, co nosili na głowie, było bardzo ważne. Przede wszystkim chroniło głowę przed obrażeniami z broni białej lub palnej, ale też zdobiło i nadawało znaczenie wojskowemu mundurowi. Pod terminem wojskowego nakrycia głowy mieszą się m.in. czapki, furażerki, berety, kaski i hełmy. Wszystkie stanowią część umundurowania i wyposażenia wojskowego.

Wszystkie prezentowane eksponaty pochodzą z kolekcji prywatnych, stąd o tyle są cenniejsze, że opuściły domową kolekcję. Jest ponad 30 nakryć głowy, różnego rodzaju

– kontynuuje Krzysztof Jankowiak.

Do najważniejszych funkcji nakrycia głowy w wojsku, poza ochroną, należy identyfikacja – to dzięki charakterystycznym symbolom umieszczonym na hełmie, żołnierze stwierdzali przynależność państwową żołnierza, a nawet to, jaką broń nosi i jakiej jednostce służy.

Ze względu na burzliwą historię, prezentowane eksponaty mają w większości proweniencję obcą, ponieważ omawiany okres Rzeczypospolitej to głównie walka o niepodległość, której nie było. Polacy korzystali głównie z nakryć głowy zaadaptowanych od innych państw, ale zawsze nanosili nań polskie symbole narodowe.

Na wystawie zobaczyć można m.in. niemiecki hełm wz. 1916 zmodyfikowany i używany przez Policję Państwową, austro-węgierski hełm wz. 1917 „Berndorfer”, polską czapkę 1 Pułku Legionów Polskich z legitymacją po lekarzu Józefa Piłsudskiego mjr. Dypl. Ludwiku Adamie Sokołowskim, a także pozostałe czapki, furażerki, hełmy itp. , które odzwierciedlają zmiany, jakie w wyniku Wielkiej Wojny z lat 1914-1918, nastąpiły na bitewnych polach.

Jako poznaniak i Wielkopolanin wielką sympatią darzę rogatywkę wielkopolską, czyli jeden z symboli zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Zwrócę też uwagę na polską konstrukcję hełmu stalowego wz. 31, gdyż Polacy jako jeden z nielicznych narodów w pierwszej połowie XX w. narodów opracował swój własny hełm stalowy, wypierając tym samym hełmy sojuszników

– informuje Jankowiak.

Po I wojnie światowej nastąpiła rezygnacja ze zdobień, na rzecz technik kamuflażu, co więcej to właśnie w jej wyniku, postanowiono wrócić do stalowej ochrony głowy, czyli hełmu (wcześniej wykorzystywano nakrycia głowy wykonywane ze skóry). Jeden ze wzorów hełmu stalowego, opracowany przez Polaków, zobaczyć można na wystawie.

Wystawa „Czapki z głów – wojskowe nakrycia głowy w drodze do niepodległości” dostępna jest w Muzeum Uzbrojenia na terenie poznańskiej Cytadeli od 5 stycznia 2022 r.

Celebracje Powstania Wielkopolskiego możemy zaczynać od 27 grudnia, aż do 16 lutego, czyli do rocznicy zawarcia rozejmu w Trewirze. Cały ten okres to doskonały moment na świętowanie historii zwycięskiego powstania

– kończy kierownik Muzeum Uzbrojenia.