Czy Poznań Mieszka I mógł olśnić Dąbrówkę?

Pierwszy, niewielki gród z drewnianą zabudową powstał w północnej części Ostrowa Tumskiego – miejscu świetnym zarówno ze względów komunikacyjnych jak i strategicznych - najpóźniej na przełomie IX i X w. Mieszko I przebudował go ok. połowy X w. w potężny zespół obronny, który zdaniem części historyków stał się centralnym ośrodkiem piastowskiej władzy w nowo powstałym państwie.

…dawny królów Polskich zamek

Pierwotny gródek (o średnicy wewnętrznej ok. 40 m.) został wówczas znacznie powiększony na potrzeby księcia i jego dworu. W miejscu obecnego kościoła Najświętszej Marii Panny powstała kamienna, dwukondygnacyjna siedziba Mieszka - prawdopodobnie pierwsza monumentalna budowla w państwie Piastów. Odkrycie jej reliktów w 1999 r. przez prof. Hannę Kočkę-Krenz i jej zespół stało się sensacją archeologiczną.

Mieszko, zgodnie ze zwyczajem epoki, sprawował rządy, podróżując między ważniejszymi grodami swojego państwa. Kiedy zatrzymywał się w Poznaniu miał do prywatnego użytku pokoje na piętrze palatium (ok.190 m kw.), na parterze natomiast reprezentacyjną salę (102 m kw.), kancelarię - jak pozwalają sądzić dokonane tam znaleziska m.in. tłoków pieczętnych i bulli, oraz (zapewne) skarbczyk. Całość połączona była z ufundowaną (prawdopodobnie) przez Dobrawę kaplicą pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, która posiadała zarys krzyża łacińskiego.

Do palatium przylegała pracownia złotnicza, w której wykonywano kunsztowne ozdoby dla książęcej rodziny i sprzęty liturgiczne.

Ostrów Tumski około 968 roku. Wizualizacja: Piotr Walichnowski

…biskupią godnością zaszczycony

Po połowy X w. do części książęcej dobudowano od wschodu drugi, nieco większy człon (tzw. katedralny). Wzniesiono w nim kamienne baptysterium, którego relikty zachowały się pod nawą główną obecnej katedry (nie wszyscy historycy uznają tę interpretację). Inicjatywę budowy katedry, która stanęła później na miejscu baptysterium, wiąże się bądź z biskupem Jordanem, bądź z czasami późniejszymi (więcej o katedrze - w kolejnym tekście). Człon katedralny zamieszkiwali prawdopodobnie możni sprawujący w państwie Mieszka ważne funkcje administracyjne i militarne.

W tym samym czasie powstała też osada na Zagórzu, której mieszkała ludność pracującą na rzecz księcia i jego otoczenia. Każdy z członów grodu otoczony był solidnym wałem obronnym.

Ostrów Tumski około 1055 roku. Wizualizacja: Piotr Walichnowski

…stolica (…) leży nad rzeką Wartą

Na przełomie lat 70. i 80. X w. poznański gród utracił pozycję na rzecz Gniezna, zyskał natomiast militarne znaczenie - bronił dostępu do centrum państwa (zapewne) przed najazdami niemieckimi. Z tego względu, pod koniec X w. został od strony północnej powiększony o kolejny człon, którego potężne, o szerokości dochodzącej do 25 metrów u podstawy wały (najpotężniejsze z piastowskich grodów!) przebiegały wzdłuż dzisiejszej ulicy ks. Posadzego.

W 1039 r. Ostrów Tumski został zniszczony podczas najazdu Brzetysława. Mimo odbudowy, wraz z przeniesieniem przez Kazimierza Odnowiciela stolicy Polski do Krakowa (XI w.), utracił na znaczeniu.

Daina Kolbuszewska

Ostrów Tumski w XI wieku. Wizualizacja: Piotr Walichnowski

Tekst został oparty na: Kočka-Krenz H., Pozycja Poznania w X wieku w źródłach archeologicznych, w: Tu się wszystko zaczęło. Rola Poznania w państwie Pierwszych Piastów, Poznań 2010, s. 33-60

Zainteresował Cię ten temat? Chcesz wiedzieć więcej?
Bądź z nami!

Reportaż: 5 lutego; g. 15.10;  Radio Emaus
Prelekcja:8 lutego; g. 19; Cafe Misja (ul. Gołębia 2)
Wycieczka:11 lutego;  g. 12; spotkanie przy kościele NMP na Ostrowie Tumskim

Wstęp bezpłatny

Palatium książęce. Wizualizacja: Piotr Walichnowski

Zobacz też: Projekt "Rezerwat Archeologiczny na Ostrowie Tumskim"

Szczegółowe informacje na temat projektu Terra Incognita – odkryj Ostrów Tumski! Oraz materiały do pobrania na stronie internetowej Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT www.poznan.pl/trakt.

Terra Incognita - odkryj Ostrów Tumski! Serwis specjalny Serwis poświęcony projektowi Terra Incognita. Co miesiąc publikowane będą tu tematyczne artykuły przedstawiające największe wydarzenia i najciekawsze atrakcje Ostrowa Tumskiego.