Energia kumuluje się w miastach

Rozmowa z Jakubem Patalasem, członkiem zarządu i dyrektorem technicznym Veolia Energia Poznań, o transformacji ekologicznej i o tym jak zmienić Poznań w zielone miasto.

Panie dyrektorze, zacznijmy od podstawowego pytania. Proszę wytłumaczyć naszym czytelnikom na czym polega transformacja energetyczna i dlaczego jest tak ważna?

Transformacja energetyczna to nic innego jak zmiana modelu w jakim dziś produkujemy energię w celu dopasowania go do przyszłego sposobu zużycia energii przez naszych klientów z uwzględnieniem wszystkich wymagań, w tym: środowiskowych, społecznych oraz technologicznych. Dzięki temu zwiększymy efektywność naszych instalacji, ograniczymy emisję gazów cieplarnianych oraz dostosujemy systemy energetyczne do nowych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne i zapewnienie zrównoważonego rozwoju. W uproszczeniu to tak jakbyśmy stanęli przed koniecznością zmiany naszego starego, wysłużonego, nieekologicznego i pewnie w dużej mierze nieekonomicznego samochodu na nowy, lepszy model.

Sektor energetyczny jest największym źródłem emisji gazów cieplarnianych w UE (75%)1. Obejmuje produkcję energii elektrycznej, ciepłownictwo i transport – czyli wszystko to co niezbędne do codziennego życia. Musimy przecież pamiętać, że energia elektryczna jest dobrem cywilizacyjnym. Dlatego też kluczową rolę w dążeniu do neutralności klimatycznej - czyli maksymalnego ograniczenie emisji CO2 w przemyśle, transporcie i energetyce, odgrywa dekarbonizacja sektora energetycznego. Zwłaszcza, że w Polsce nadal 85% energii pochodzi z paliw kopalnych, z czego 40% z węgla, a 28% z ropy naftowej.2

Transformacja energetyczna, która już trwa w wielu krajach Unii Europejskiej, w tym również w Polsce, służy zatem przejściu do zrównoważonych gospodarek za pomocą odnawialnych źródeł energii, nie powodujących ubocznych skutków dla klimatu Ziemi i przyrody. Finalnym celem transformacji jest całkowite zastąpienie węgla i innych nieodnawialnych źródeł energii, co przełoży się na czystsze środowisko, większe bezpieczeństwo energetyczne oraz zwiększy to konkurencyjność naszej gospodarki.

Veolia Energia Poznań od lat konsekwentnie realizuje globalną strategię firmy, obejmującą odejście od węgla do 2030 roku i dążenie do pełnej neutralności klimatycznej do 2050 roku. Od 2012 roku nasza firma zainicjowała szereg innowacyjnych rozwiązań w Poznaniu, które już wpłynęły na zmniejszenie zużycia węgla oraz ograniczenie emisji CO2 o 60 % w porównaniu do 1990 roku, a w planach są kolejne inwestycje. W bliskiej przyszłości zamierzamy wdrożyć prace nad wielkoskalowymi pompami ciepła i mamy plany inwestycji wytwarzania ciepła odnawialnego z geotermii. Nieskromnie powiem, że przyczyniamy się w ten sposób do dekarbonizacji nie tylko samego Poznania, ale również do procesu transformacji energetycznej w wymiarze całego kraju.

Nie tylko firmy takie, jak Veolia dążą do neutralności klimatycznej, ale również samorządy, na których barkach spoczywa realizacja krajowych i unijnych rozwiązań legislacyjnych w zakresie ochrony klimatu. Jak w zmiany na rzecz neutralności klimatycznej miast może włączać się biznes z sektora energetycznego?

Ostatnio miałem okazję uczestniczyć w bardzo wartościowym wydarzeniu - konferencji Open Eyes Economy Summit w Krakowie. W czasie tego kongresu omawiany był szeroko temat współpracy pomiędzy samorządami i mieszkańcami a branżą energetyczną, aby optymalizować zużycie energii i jej przepływy. W czasie tego wydarzenia w panelach, w których uczestniczyłem wielokrotnie podkreślano rolę w procesie przeciwdziałania zmianom klimatu nie tylko energetyki, ale przede wszystkim społeczności lokalnych. Według danych ONZ Habitat miasta, które zajmują jedynie 2% powierzchni Ziemi, zużywają prawie 80% światowej energii i są odpowiedzialne za produkcję ponad 60% globalnych gazów cieplarnianych Szacuje się, że do 2050 r. aż 2/3 ludności będzie mieszkać w miastach.3 Już dziś 60 proc. ludności Polski mieszka na terenach miejskich (dane GUS za 2020 r.) i odsetek ten rośnie. Tym samym miasta, jako duzi odbiorcy energii, mają znaczący wpływ na popyt na energię i emisje gazów cieplarnianych. Dlatego one również mogą – a nawet muszą - odegrać ważną rolę w transformacji sektora energetycznego poprzez podejmowanie szeregu działań, które wpływają na sposób wytwarzania, dystrybucji i konsumpcji energii.

Jednym z kluczowych elementów zrównoważonego rozwoju miast jest zrównoważona efektywność energetyczna, czyli takie podejście do zarządzania energią, które kładzie nacisk nie tylko na zwiększenie efektywności w zużyciu energii, ale także na uwzględnienie aspektów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. To obszar, który ma olbrzymi potencjał do wykorzystania. I my wiemy, jak to robić. Podam przykład: w 2021 roku w Poznaniu uruchomiliśmy akumulator ciepła magazynujący nadwyżki ciepła, które są dystrybuowane w czasie zwiększonego zapotrzebowania na energię cieplną. Pozwala to zmniejszyć zużycie węgla w procesie produkcji ciepła oraz zredukować emisję CO2 do atmosfery.

Zaletą miast jest również to, że energia w różnej formie się w nich kumuluje, np. w ściekach, czy w czasie procesów produkcyjnych w znajdujących się na terenie aglomeracji zakładach. Coś co może być odpadem w jednym sektorze, może być źródłem energii w drugim. I tu znowu podam przykład - wspólnie z Volkswagen Poznań od kilku lat prowadzimy projekt pozwalający na odzysk ciepła odpadowego z procesów produkcyjnych w fabryce Volkswagena. To innowacyjne rozwiązanie pozwala obecnie na ogrzanie kilku tysięcy mieszkań w południowej części Poznania.

Miasta mają to do siebie, że chociaż są częścią problemu, dają też liczne możliwości i są największymi źródłami innowacji i dobrych praktyk. Veolia od wielu lat ściśle współpracuje z Urzędem Miasta Poznania, aktywnie poszukując proekologicznych i innowacyjnych rozwiązań, takich jak chociażby wykorzystanie potencjału ciepła odpadowego. Wspólnie z miastem oraz z innymi partnerami realizujemy też projekt "Poznań z energią" skupiający się na poprawie efektywności energetycznej w miejskich budynkach, promowaniu rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz działaniach promujących racjonalne gospodarowanie energią. O efektach już wspominałem - zmniejszenie zużycia węgla oraz ograniczenie emisji CO2 o 60 % w porównaniu do 1990 roku. Nie byłoby to możliwe bez wsparcia miasta dla naszych inicjatyw. W końcu służą one przede wszystkim mieszkańcom.

Wspomniał Pan o świadomym korzystaniu z energii. Czy zgodzi się Pan ze stwierdzeniem, że za zrównoważony rozwój miast odpowiadają także mieszkańcy, a nie wyłącznie włodarze miast i biznes?

Dzisiaj coraz bardziej istotny staje się wpływ jednostki na zmianę klimatu, zarówno ten negatywny, jak i pozytywny. Przykładem jest trend prosumencki, czyli montaż w budynkach indywidualnych klientów fotowoltaiki, pomp ciepła i małych magazynów energii. Przynosi to wymierne korzyści dla nich samych, jak i co najistotniejsze - dla środowiska. Mieszkańcy skupiając się na produkcji energii ze źródeł odnawialnych, przyczyniają się również do zwiększenia energetycznej samowystarczalności miast.

Świadome korzystanie z energii, o którym wspomniałem, jest związane bezpośrednio z naszymi zachowaniami i nawykami. Nie od dziś wiadomo, że Polacy lubią ciepło w nadmiarze. Szczególnie w sezonie zimowym mamy tendencję do przegrzewania pomieszczeń, w których pracujemy czy mieszkamy. W konsekwencji zużywamy więcej energii niż potrzebujemy. A to nie jest zdrowe – bo wyższa temperatura w mieszkaniu sprzyja wysuszaniu powietrza - ani ekonomiczne i na pewno nie służy środowisku.

Dlatego na początku listopada wspólnie z Miastem Poznań, już po raz drugi uruchomiliśmy kampanię „Stopień Mniej Znaczy Więcej”. Celem akcji jest zachęcenie mieszkańców do kształtowania nowych, przyjaznych środowisku nawyków. Skupiamy się na przekazie, że zmniejszenie temperatury ogrzewania nawet o jeden stopień ma znaczący wpływ na ochronę zasobów naturalnych, poprawę jakości powietrza, a także na korzyści zdrowotne. Dlatego poza działaniami firm, czy samorządów ważną rolę odgrywają również zmiany postaw społecznych, polegające na ograniczeniu zużycia naszej „drogocennej” energii.