MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ TEATRU - Poznań prywatny = niekomercyjny

Teatry prywatne były stałym elementem pejzażu przedwojennej Polski. Po drugiej wojnie szybko zniknęły bądź zamieniały się w instytucje państwowe. Nieśmiało zaczęły wracać po upadku PRL-u. Pierwszy, w 1991 roku, założyli aktorzy - Jadwiga i Tadeusz Kutowie w Michałowicach koło Szklarskiej Poręby. Rok później w Warszawie Janusz Stokłosa i Janusz Józefowicz otworzyli Teatr Studio Buffo.

W ciągu ostatnich pięciu lat artyści zwietrzyli w robieniu teatru interes. Zaczęły wyrastać prywatne teatry w całej Polsce. Na tej fali między innymi powstał w 2006 roku w Poznaniu Teatr Rewiowy Viva. Tworzący prywatne teatry nie bardzo wiedzieli początkowo, czy powinni zakładać spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Centrum Artystyczne Montownia w Warszawie), fundację (Teatr Polonia w Warszawie) czy stowarzyszenie (Studio Teatralne Blum w Poznaniu). Biorąc pod uwagę status prawny, na mocy którego działają grupy teatralne w naszym kraju, proporcje między teatrami państwowymi a prywatnymi w Poznaniu układają się 1 : 1. Trudno je jednak porównywać ze stołecznymi, które mają charakter komercyjny.

Poznańskie teatry prywatne są to zespoły alternatywne: Teatr Biuro Podróży, Strefa Ciszy, Porywacze Ciał, Movements Factory, Usta Usta - Republika, Teatr U Przyjaciół, Studio Teatralne Blum, Spółdzielnia Teatralna. Wszystkie one - z wyjątkiem Studia Teatralnego Blum i Teatru U Przyjaciół - nie grają swoich przedstawień pod tym samym adresem i w miarę regularnie (nie mają własnych sal, często mają w repertuarze spektakle plenerowe). Najczęściej prezentują swoje przedstawienia, kiedy pojawi się okazja lub zaproszenie na festiwal. Tymczasem komercyjny teatr prywatny, który stał się ostatnio modnym biznesem, polega na tym, że daje przedstawienia, jeśli nie codziennie, to przynajmniej regularnie (np. Wrocławski Teatr Komedia założony przez dwóch tamtejszych aktorów gra w poniedziałki), w swoich siedzibach. Bardzo często nie mają stałego zespołu aktorskiego.

Teatry prywatne w Polsce zakładają głównie aktorzy, którzy albo zostali zwolnieni z pracy (Lucyna Winkel straciła pracę w Teatrze Polskim w Poznaniu i założyła Studio Teatralne Blum, trójka aktorów, z którymi dyrektor teatru w Zielonej Górze nie przedłużył umowy o pracę, założyli Teatr Trójkąt) albo ich widzenie teatru nie mieściło się w strukturze teatru państwowego (Krystyna Janda odeszła z Teatru Powszechnego w Warszawie i zaczęła szukać dla siebie formuły, aktorzy związani z Centrum Sztuki Montownia też chcieli realizować "swój" teatr).

Polskie teatry prywatne nie utrzymują się tylko z kasy. Większość ubiega się o fundusze w samorządach miast, w których funkcjonują, zabiegają o dotacje w ministerialne, a jeśli mają własną siedzibę lub ciekawy pomysł, piszą wnioski do Unii Europejskiej. Czasami zdarzy się prywatny sponsor. Niedawno Maria Seweryn (Och! - Teatr w Warszawie) powiedziała: - Nie możemy sobie pozwolić, aby Teatr Polonia czy Och! - Teatr nie grały jeden dzień. Budynki muszą zarabiać.

W ciągu minionych pięciu lat pojawiły się w Poznaniu dwie inicjatyw komercyjne: Teatr Rewiowy Viva i Teatr Impresaryjny, który w dawnym kinie Grunwald usiłował rozkręcić Radosław Lewandowski. Obie zakończyły się klapą, chociaż miały świetne plany biznesowe i artystyczne. Publiczności - sądząc po frekwencji w teatrach poznańskich i na gościnnych wstępach - w Poznaniu nie brakuje. Dlaczego więc się nie udało?