Polskie Zaduszki w pogańskim stylu

W dawnej Polsce wierzono, że w noc ze Wszystkich Świętych na Zaduszki dusze zmarłych, tych, które skazano na czyściec,  wychodzą z cmentarza i w procesji udają się do najbliższego kościoła, by tam wysłuchać mszy odprawianej przez nieżyjącego proboszcza.

Po mszy, w tę jedną jedyną noc w roku, zmarli mogli też odwiedzić swoje rodzinne domy i swoich bliskich. Dlatego na noc należało zostawić uchylone okna lub drzwi i jedzenie na stole. Wprawdzie dusza bez problemu mogłaby wejść do domu i przez zamknięte drzwi, ale w tym przypadku otwarte drzwi czy okno były oznaką szczerej gościnności...

Dzień zaduszny to często była także biesiada związana ze wspominaniem zmarłych bliskich - pozostałość po czasach, kiedy pamięć o człowieku i jego czynach, gdy zmarł, przekazywało się wyłącznie ustnie, w sagach i pieśniach. Z dań, zawsze na stole musiał znajdować się specjalnie wypiekany na tę noc chleb lub choćby jego okruchy w misce z mlekiem. Na Podlasiu z kolei gotowano dla dusz kisiel owsiany, który wraz z łyżkami zostawiano na noc na stole.

Jeszcze do końca XVIII wieku, zwłaszcza na wschodnich krańcach Rzeczypospolitej, chodziło się z jadłem na cmentarz: na mogile zostawiano po kilka kęsów ulubionych potraw zmarłego, a wszystko to polewano wódką, miodem lub mlekiem. Zapalano także świece lub ogniska, które były swoistym zaproszeniem dla dusz na przyjęcie - by po świetle mogły trafić na ucztę. Ogień miał im też oświetlić drogę.

Ognie zaduszkowe zapalano zawsze też na grobach ludzi, którzy zmarli gwałtowną śmiercią lub samobójców, (których wówczas nie grzebano na cmentarzach, ale tuż za cmentarnym murem) by spalić ich grzechy i odpędzić demony.

Dziś ognie sprowadzono do światła zniczy, zmieniła się też symbolika światła. Nie ma on spalać grzechów, a być dowodem wiecznej pamięci o bliskim zmarłym. Nadal jednak w wielu wsiach można tej nocy napotkać ustawione w oknach palące się świece, które wskazują duszom zmarłym drogę do domu na tę jedną noc...