Praca pod paragrafem

1 stycznia wchodzi w życie nowy Kodeks Pracy. Związkowcy są zadowoleni.
Pracodawcy narzekają na nowe obciążenia biurokratyczne i niejasności.

Nowy Kodeks Pracy, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia nowego roku, wprowadza zupełnie nowe pojęcia i nowe rozwiązania dotyczące czasu pracy, urlopów oraz dyskryminacji i mobbingu. Natomiast niewiele zmienią się przepisy dotyczące zawierania i rozwiązywania umów o pracę.

Czas kontrolowany

Nowy kodeks pracy zmienia zasadniczo zapisy dotyczące czasu pracy. Choć 40-godzinny tydzień pracy nie przestaje obowiązywać - nieco inaczej ustawodawca potraktował kwestię dopuszczalnego czasu pracy w ciągu doby, a także obowiązkowych dni wolnych. Pojawiły się też całkiem nowe pojęcia, takie jak ,,praca w skróconym tygodniu pracy’’, ,,praca weekendowa’’ oraz ,,czas na odpoczynek’’.
Według nowego kodeksu pracy, tydzień roboczy pełnoetatowego pracownika nie musi wcale trwać pięć dni. Jeśli dla pracodawcy tak jest wygodniej - zatrudnieni mogą pracować mniej dni, ale nie więcej niż po 12 godzin na dobę. Teoretycznie więc zakład może działać po 10 godzin dziennie od poniedziałku do czwartku, albo po 12 od poniedziałku do środy i 4 godziny w czwartek, a zatrudnieni w tak zorganizowanym czasie będą mieli prawo do takich samych świadczeń jak ci, którzy pracują przez 5 dni po 8 godzin.
,,Weekendowy czas pracy’’ oznacza zatrudnienie w wymiarze mniejszym niż 1 etat (7/8, 3/4 czy 1/2 etatu) od piątku do niedzieli.

– Ustawodawca nie przewidział zapisu, który zabrania pracy w obu tych systemach naraz u różnych pracodawców– mówi Marcin Zieleniecki z departamentu prawnego NSZZ Solidarność.–Teoretycznie więc pracownik może w dwóch różnych miejscach pracować okrągły tydzień. Związki postulowały wprowadzenie zapisu uniemożliwiającego takie rozwiązanie.

Kolejną nowością jest wprowadzenie do kodeksu pojęcia ,,czas wypoczynku’’. Od wyjścia z pracy do powrotu do niej musi upłynąć nie mniej niż 11 godzin, raz na tydzień pracownik musi odpoczywać minimum 35 godzin bez przerwy.

Pracodawcy zaś twierdzą, że nowe regulacje to dla nich dodatkowe obciążenie i koszt. – Brakuje przepisów wykonawczych, poza tym trzeba zmienić regulaminy pracy– mówi Grażyna Spytek z Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych. – Nowe regulacje dotyczące czasu generują masę dodatkowej biurokracji.

Bez dyskryminacji

Nowością w polskim prawie jest wprowadzenie zakazu mobbingu (prześladowania w pracy), molestowania i dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, niepełnosprawność, orientację seksualną, wyznanie, a także sposób zatrudnienia. Stosowanie niższych stawek z powodu płci czy zatrudnienia np. na pół etatu czy sezonowo, będzie praktyką zakazaną prawem.

Kodeks pracy zabrania także dyskryminacji zarówno bezpośredniej jak i pośredniej. O ile w przypadku pierwszej - sprawa jest jasna - chodzi o mniej korzystne traktowanie ze względu na którąś z wymienionych wyżej cech, o tyle sposób w jaki zdefiniowano pojęcie dyskryminacji pośredniej budzi spore wątpliwości. Zgodnie z kodeksem o dyskryminacji pośredniej można mówić, gdy pozornie neutralne postanowienie władz firmy stawia na gorszej pozycji grupę pracowników, którą wyróżnia jedna lub kilka cech, podanych jako potencjalne przyczyny dyskryminacji. Ten zapis budzi sprzeciw pracodawców– Definicja jest niejasna, a dyskryminowani mogą dochodzić odszkodowań. To budzi niepokój pracodawców.– mówi Grażyna Spytek.
Ten zapis jednak, podobnie jak zapisy dotyczące molestowania i mobbingu, dają możliwość występowania osobom, które czują się poszkodowane, na drogę sądową. Dotąd było to bardzo utrudnione z powodu braku odpowiednich regulacji prawnych.

Urlop od zaraz

Nowością jest także sposób nabywania prawa do urlopu. Rozpoczynający pracę pierwszy urlop będzie mógł wziąć już po przepracowaniu miesiąca (w wymiarze odpowiadającym 1/12 przysługującego mu na rok).

Nie zmieniają się praktycznie przepisy dotyczące rozwiązywania umów o pracę. Jedynym wyjątkiem jest umowa zawierana na zastępstwo, którą będzie można rozwiązać za 3-dniowym wypowiedzeniem. W chwili wejścia Polski do Unii (w maju 2004) w życie wejdą przepisy ograniczające liczbę zawieranych umów na czas określony.