Topinambur zjesz jesienią i zimą, a latem ozdobi ogród. Ale zastanów się, zanim go posadzisz. Sprawdź, jak uprawiać tę roślinę

Topinambur to roślina, która jest ostatnio wręcz modnym warzywem. Rzeczywiście jest smaczna, a do tego zdrowa. Jadalną częścią są podziemne bulwy.
Jego nazwa – topinambur – pochodzi od plemienia Indian Tupinamba, zamieszkujących niegdyś Amerykę Północną. Do Europy przywędrował wraz z odkrywcami Ameryki, a później francuskimi kolonizatorami. Ze względu na niesamowitą wręcz zdolność przetrwania w różnych warunkach i niezbyt wielkie wymagania glebowe uprawiany jest na kilku kontynentach. Natomiast oficjalna botaniczna nazwa tej rośliny to słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus).

Podobnie jak inne gatunki słonecznika, topinambur lubi stanowiska słoneczne i osiąga wysoki wzrost – nawet do 3,5 metra, choć najczęściej jest to ok. 2 m. Kwitnie od września do listopada. Ma stosunkowo nieduże kwiaty, o żółtych, wydłużonych płatkach (to tzw. kwiaty języczkowe) i żółtozielonkawym środku, złożonym z kwiatów rurkowych. Liście są jajowate lub lancetowate, spiczasto zakończone. W całości pokrywają je krótkie, szorstkie włoski. Porastają one też wzniesione łodygi rośliny.
Topinambur ma dość rozbudowaną część podziemną. Pod pędem tworzy korzenie, ale też cienkie rozłogi, które mogą być bardzo długie. Na nich pojawiają się pękate bulwy o wydłużonym kształcie – to właśnie jadalna i ceniona część rośliny.

W przeciwieństwie do dość wrażliwego kuzyna, czyli słonecznika zwyczajnego, topinambur jest zdecydowanie łatwiejszy w uprawie.
Potrafi wyrosnąć nawet na nieurodzajnej piaszczystej glebie, choć oczywiście lepsze efekty, czyli silniejsze kwitnienie, większy wzrost i plon, osiągniemy na glebach bardziej żyznych.

Słonecznik bulwiasty najbardziej lubi podłoża średnio zwięzłe, przewiewne, zasobne w składniki pokarmowe. Nie służą mu natomiast tereny kwaśne i podmokłe. Można go nawozić przetworzonym obornikiem albo kompostem. Topinambur podlewania wymaga jedynie w okresie długotrwałej suszy. Może być uprawiany po każdej innej roślinie. Jest odporny nie tylko na suszę, ale i na choroby oraz mrozy dochodzące nawet do 50°C.

W jednym miejscu uprawę topinambura można prowadzić nawet przez 20 lat, czasem nawet bez dosadzania roślin. Ta zaleta może okazać się wadą, kiedy zechcemy się rośliny pozbyć. Wówczas najlepiej usunąć młode rośliny w czerwcu, zanim w pełni ukształtują się bulwy, a następnie zasiać poplon z roślin strączkowych. Nawet dwukrotnie.

Słonecznik bulwiasty należy do roślin, które w dobrych warunkach bardzo mocno rozrastają się przez podziemne rozłogi, potrafią też wyrosnąć nawet z małego kawałka bulwy. Z kilku bulwek po roku czy dwóch może być kilkanaście metrów kwadratowych roślin. Dlatego, zanim go posadzimy, warto się zastanowić, bo choć dostarczy smacznych i zdrowych bulw, może opanować ogród. Rozwiązaniem jest wkopanie barier korzeniowych woków miejsca, gdzie sadzimy topinambur. Jako bariery można wykorzystać też wiadra lub duże donice pozbawione dna i wkopane w ziemię. Przydadzą się też mocne siatki o drobnych oczkach (czasem zostają po budowie lub ocieplaniu domu).

W polskich ogródkach rośliny sadzi się jedynie z bulw, nasiona nie dojrzewają bowiem w naszych warunkach klimatycznych. Na metr kwadratowy uprawy potrzeba ok. 15 bulw sadzeniaków. Jesienią – w listopadzie, a nawet grudniu – bulwy wsadza się na głębokości 10–15 cm, wiosną zaś (marzec-kwiecień) wystarczy 5–10 cm. Odległość między rzędami powinna wynieść 0,7–1 m, a między roślinami w rzędzie – 50–60 cm. Korzystniejsze jest sadzenie jesienne, które pozwala uzyskać dodatkowo nawet 50 dni wegetacji. Mrozoodporne bulwy nie tylko przetrwają w ziemi zimę, ale potrafią ukorzenić się i zakiełkować nawet przy temperaturze 4°C.

Sprawdź: Co trzeba zrobić w ogrodzie w listopadzie? Lista prac na ten miesiąc

Zbiory można zacząć we wrześniu-październiku, ale smaczniejsze są po przymrozkach. Jeśli tylko ziemia nie jest całkiem zamarznięta, topinambur można zbierać także zimą.

Topinambur warto wykorzystać jako warzywo, a jego bulwy przyrządza się na mnóstwo różnych sposobów.

Topinambur można jeść na surowo – ale uwaga – w takiej postaci powoduje wzdęcia, szczególnie jedzony ze skórką. Dlatego lepiej go ugotować lub upiec. Topinambur można stosować jako dodatek do różnych dań, albo ich podstawę.

informuje Michał Laszczak w portalu e-ogródek.pl. Sprawdź, jak przygotować topinambur do jedzenia i co z niego zrobić (przepisy).

Roślina znajduje zastosowanie też podłoże do produkcji grzybów jadalnych, m.in. boczniaków. Topinambur to też roślina dekoracyjna i przeciwerozyjna, a nawet energetyczna.

Smak topinamburu można określić jako coś pośredniego między ziemniakiem a gruszką z orzechowo-słonecznikowym akcentem – topinambur odznacza się też wybitnymi wartościami odżywczymi. Jest bogatym źródłem witamin A, B1, B2, B6, C, i E, makro- i mikroelementów: krzemu, potasu, wapnia, fosforu, żelaza i cynku. Zawiera też błonnik pektynowy i aminokwasy oraz inulinę, dzięki której stanowią cenny składnik diety diabetyków, zwłaszcza w pierwszych stadiach choroby. Inulina przekształca się we fruktozę (cukier prosty), która jest dobrze tolerowana przez diabetyków. Ponadto, jak pisze Agata Siemiaszko, stronazdrowia.pl:

Słonecznik bulwiasty dzięki zawartości magnezu pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, a duża zawartość inuliny sprawia, że szybko daje uczucie sytości.

Topinambur można stosować nie tylko w profilaktyce cukrzycy, ale i do poprawienia przemiany materii i utrzymania właściwej mikroflory jelit. Roślinę stosuje się również w profilaktyce nowotworów, chorób serca i naczyń krwionośnych oraz przy niewydolności nerek i arytmii serca. Ponadto topinambur wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia. Walory lecznicze topinamburu są więc wykorzystane przy produkcji leków.