Zakazane praktyki

Czy wprowadzenie zakazu mobbingu do kodeksu pracy poprawi los prześladowanych?
Trudno powiedzieć. Po 1 stycznia można jednak spodziewać się pierwszych procesów.

Z badań CBOS-u wynika, że co piąty pracownik był lub jest ofiarą szykan ze strony przełożonego lub kolegów. Niekiedy szykany te przybierają drastyczne, kiedy indziej wyrafinowane formy. Zawsze jednak ranią godność, podważają autorytet, prowadzą do izolacji od kolegów i pogorszenia stanu zdrowia.

Szef jak hegemon

„Może powinnaś pomyśleć o obsłudze szaletu” - usłyszała pracownica agencji reklamowej w charakterze komentarza szefa do przedstawionego projektu kampanii. Przełożony przerywał jej każdą wypowiedź, jednego dnia wyznaczał tyle obowiązków, że nie była w stanie im sprostać, przez kilka kolejnych nie wyznaczał żadnych, nie szczędząc uwag na temat jej nieprzydatności. W końcu kobieta zrezygnowała z pracy. Zdaniem Hanny Firlej -Jackowskiej - prezeski Centrum Antymobbingowego, to typowy scenariusz. – Ludzie, którzy padają ofiarą mobbingu albo są zwalniani, albo zmuszani do rezygnacji z pracy. Zaczynają dochodzić sprawiedliwości dopiero, kiedy pracę stracą lub zostaną zmuszeni do zwolnienia się za porozumieniem stron. W sądach pracy toczy się wiele takich procesów, ale dowodzenie mobbingu było dotąd utrudnione – mówi. Prawnicy mieli trudności z określeniem, jaki przepis został przez nękającego szefa naruszony. Od 1 stycznia to się zmieni. Mobbing, jak i molestowanie, będą z mocy zapisu w kodeksie pracy zakazane.

Kto ma dowodzić?

Hanna Firlej-Jackowska uważa, że zapis w kodeksie pracy, choć stanowi znaczny postęp - sprawy nie załatwia. – W krajach Europy Zachodniej to uprawiający mobbing musi udowodnić, że tego nie robi. W Polsce będzie odwrotnie. A o dowody jak zwykle w takich sprawach może być trudno. Ale taki zapis ma szansę wpłynąć choćby na świadomość prześladujących. Wiedzą, że będzie zakazane, więc będą unikać takich zachowań.

Zmienione prawo uderzy jednak nie tylko w szefów firm. Podobnie jak oni sprawcami mobbingu mogą być koledzy z pracy, niszczący konkurenta z chęci awansu czy po prostu zachowania posady. Oni także mogą podlegać karze.
W każdym przypadku jednak to ofiara będzie musiała dowieść, że była prześladowana. W jaki sposób? – Na zeznania świadków nie ma co liczyć. Czasem są jakieś dokumenty. Już teraz zdarza się, że ofiary wygrywają przed sądem – uważa Jackowska-Firlej.

Ofiary do sądu

Zarówno przedstawiciele stowarzyszeń antymobbingowych jak i związków zawodowych spodziewają się, że po 1 stycznia liczba procesów przeciwko pracodawcom z powodu mobbingu istotnie wzrośnie. – Udzielamy pracownikom pomocy prawnej, jesteśmy przygotowani na pomoc także w procesach o mobbing – mówi Marcin Zieleniecki z NSZZ „Solidarność”. OPZZ, przygotowując się do wejścia w życie nowych regulacji, zorganizował konferencję, na której działacze związków mieli okazję zapoznać się z tą problematyką.
Będą pomagać ofiarom mobbingu w ramach istniejących form pomocy. Czy związkowcy spodziewają się fali procesów przeciwko pracodawcom? – Zapewne tych procesów będzie więcej niż dotąd, ale czy ich liczba wzrośnie gwałtownie? Trudno powiedzieć. Ludzie na ogół kilka razy zastanawiają się zanim pójdą do sądu z pracodawcą – mówią.

– To znamienne – twierdzi Jackowska-Firlej. – Komuś kto szukał sprawiedliwości w sporze z pracodawcą ogromnie trudno znaleźć następną posadę.

Czym jest mobbing?

Mobbing - to terror psychiczny w miejscach pracy (z jęz. ang. ,,to mob" oznacza otoczyć, zaatakować, napadać, dokuczać). Psychiczne znęcanie się. Wrogie, nieetyczne, systematycznie powtarzające się zachowanie skierowane wobec jednej lub kilku osób. Aby można było mówić o mobbingu prześladowcze zachowania muszą powtarzać się nie rzadziej niż raz na tydzień, nie krócej niż przez pół roku.

Twarze mobbingu

Wśród działań wchodzących w skład mobbingu można wyróżnić trzy kategorie

• ataki na procesy komunikacji i wyrażanie poglądów - przerywanie wypowiedzi, krytyka pracy i życia prywatnego, groźby, krzyki
• ataki na relacje społeczne -nieformalne wprowadzenie zakazu rozmów z ofiarą, odizolowanie jej i jej miejsca pracy, ignorowanie ofiary
• ataki na reputację - zlecanie zadań skrajnie nie powiązanych ze sobą, rozgłaszanie plotek i pomówień, kwestionowanie kompetencji, używanie ośmieszających przezwisk
• pogorszenie warunków pracy i życia - zmuszanie do wyczerpującej pracy, odsuwanie od odpowiedzialnych zadań, zlecanie zadań poniżej kwalifikacji, wyrządzanie krzywd mających efekt finansowy, niszczenie mienia