Zmiany w urlopach w 2023 roku! 35 dni wolnego od pracy - dla kogo? Więcej urlopu przez unijną dyrektywę

Wideo. Rodzinny kapitał opiekuńczy

Formalnie wymiar urlopu wypoczynkowego się nie zmieni. Zatrudnieni zyskają jednak dwa dodatkowe okresy wolnego – urlop opiekuńczy i zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej.

Przewiduje to rządowa nowelizacja kodeksu pracy, która wdraża unijne dyrektywy w sprawie przejrzystych warunków pracy i godzenia obowiązków zawodowych i rodzinnych. Teoretycznie powinna ona obowiązywać już od sierpnia 2022 r., ale prawdopodobnie wejdzie w życie dopiero w przyszłym roku. Zgodnie z zapowiedziami wiceministra rodziny Stanisława Szweda, nowe przepisy mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2023 r.

W przyszłym roku pracownikom nadal będzie przysługiwać — w zależności od stażu — 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego. Wymiar ten inaczej ustala się w pierwszym, kalendarzowym roku pracy (dni wolne zyskuje się wraz z kolejnymi miesiącami zatrudnienia). Nie zmienią się też dotychczasowe zasady udzielania takiego wypoczynku. Terminy jego wykorzystania ustala się – co do zasady – w planie urlopów, a w praktyce poprzez "dogadanie się" z pracodawcą.

Nowością będzie za to 5-dniowy urlop opiekuńczy. Zgodnie z projektowanymi przepisami będzie on udzielany w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny (rodzicom, dzieciom lub małżonkowi) albo osobie, która mieszka z pracownikiem. Zainteresowany zatrudniony ma składać wniosek (papierowy lub elektroniczny) o udzielenie takiego wolnego najpóźniej na dzień przed rozpoczęciem korzystania z niego. W piśmie tym wskaże:

• imię i nazwisko osoby, która wymaga wsparcia lub opieki z poważnych względów medycznych
• przyczynę konieczności zapewnienia osobistej pomocy przez pracownika
• w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem, a w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ jej adres, aby można było potwierdzić, że mieszka ona z wnioskującym o urlop.

Z przepisów wynika, że opieka ma być uzasadniona "poważnymi względami medycznymi", co brzmi jako wymagający warunek. W praktyce nie powinna być to jednak przesadna bariera.

— We wniosku nie będą podawane szczegółowe informacje o stanie zdrowia osoby, której pracownik zapewnia pomoc, a jedynie przyczyna konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika — wyjaśnił resort rodziny i polityki społecznej (w uzasadnieniu do projektu nowelizacji kodeksu pracy).

Co istotne urlop opiekuńczy - według obecnej formy projektu – w przeciwieństwie do wypoczynkowego – ma być bezpłatny.

Jeśli zatrudnionemu przysługuje 26 dni urlopu wypoczynkowego, to po połączeniu ich z urlopem opiekuńczym, będzie miał 31 dni bez pracy. Kolejne dwa dni wolnego może zyskać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem (jeżeli niezbędna jest jego natychmiastowa obecność). Jakie przypadki w praktyce będą więc uzasadniać wolne?

— Pojęcie "siły wyższej" jest wyjaśnione w orzecznictwie sądowym. Zgodnie z nim uznaje się za nią zdarzenie, które jest zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec – wskazano w uzasadnieniu projektu nowelizacji.

Ze zwolnienia na pewno będzie można więc skorzystać w razie sytuacji kryzysowych wywołanych zarówno przez przyrodę, np. w razie powodzi, huraganu — jak i przez człowieka, np. w przypadku uszkodzenia domu, wypadku dziecka w szkole, nagłej choroby członka rodziny itp.

Co istotne nowelizacja kodeksu pracy nie wpłynie na wymiar ostatniego z wymienianych uprawnień. Po wprowadzeniu zwolnienia pracownik nadal będzie mógł wykorzystywać cztery dni urlopu wypoczynkowego w trybie "na żądanie". Jego wymiar ten nie będzie skrócony.

Z punktu widzenia pracowników istotne znacznie będzie mieć też odpłatność. Czas zwolnienia – w przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego – będzie płatny, ale w wysokości połowy przysługującego wynagrodzenia. Korzystny dla zatrudnionych będzie też sposób wykorzystania takiego wolnego. Pracownik zdecyduje, czy wybierze je w dniach (dwa dni) czy też w godzinach (16 godzin).

Wprowadzenie urlopów opiekuńczych i zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej ma m.in. ułatwić godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych. Nie oznacza to jednak, że wpłynie to na przepisy o tzw. opiece nad dzieckiem. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat nadal będzie przysługiwać zwolnienie od pracy w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin. Ten czas – w przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego i zwolnienia z powodu siły wyższej – wciąż będzie w pełni płatny.

To oznacza, że w przyszłym roku pracownik będzie mógł skorzystać łącznie nawet z 35 dni wolnych (26 dni urlopu wypoczynkowego, pięć dni opiekuńczego, dwa dni zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej i dwa na opiekę nad dzieckiem do lat 14). Oczywiście ten maksymalny wymiar dotyczy osób, które spełniają wszystkie wspomniane warunki, czyli np. są rodzicami, ale na planowanych zmianach skorzystają jednak wszyscy zatrudnieni.