Świat powstańców - nie-powstańców w Teatrze Polskim

Rzecz dzieje się w poznańskiej kawiarni o orientalnym wystroju, którą prowadzi Madame Stefani. Jej gośćmi są między innymi komisarz pruski, hrabina polska, dezerter z pruskiego wojska i poznańska gospodyni domowa Marta (która jest, nawiasem mówiąc, matką dezertera). W ich zachowaniach i rozmowach dostrzec można cały wachlarz postaw i opinii dotyczących tego, co właśnie dokonuje się na kartach Wielkiej Historii, czyli sporu o narodowość mieszkańców Wielkopolski.

Marta reprezentuje sobą zdrowy rozsądek i polski partiotyzm, który wyraża z właściwym sobie poczuciem humoru. Madame Stefani czuje się zdecydowanie bardziej obywatelką pruską niż polską, komisarzowi - jak to na urzędnika pruskiego przystało - do polskości bardzo daleko, zaś w sercu hrabiny dokonuje się cudowna odmiana, gdy z rozkapryszonej kokietki staje się polską patriotką w powstańczym mundurze dziadka. Jest to mieszkanka ludzka wybuchowa, od której neutralnych właściwości spodziewać się nie należy.

Rzeczywiście dochodzi do "wybuchów". Jeden z bohaterów ginie, dwójka innych okazuje się być agentami wywiadu pruskiego. Te dramatyczne i gwałtowne wydarzenia dzieją się na tle ciągłych rozterek wewnętrznych postaci, które poza tym, co robią i mówią, jeszcze marzą, myślą, tęsknią. Słyszymy słowa, jakie piszą one w listach, czasem mamy dostęp do ich myśli. Agentka wywiadu w chwilach samotności pyta samą siebie, "dlaczego zbyt rzadko, zbyt mało, zbyt późno przytulałam ciebie" i nie dowiadujemy się, do kogo mówi, hrabina - kokietka - patriotka - pisze listy miłosne do męża, który przebywa we Francji... Dostęp widzów do myśli postaci jest tym, co czyni spektakl poruszającym i ważnym.

Obok scen świetnie pomyślanych i wykonanych są też w spektaklu elementy, które drażnią i męczą. Chodzi przede wszystkim o motywy, które nie wiadomo, po co się na scenie pojawiły, a interpretacja ich nie prowadzi do żadnych zadowalających wniosków. Na przykład zespół muzyczny grający w kawiarni poza grą niewiele robi, jednak nadmiernie zwraca na siebie uwagę widzów wystawnymi strojami i chwilowym włączaniem się do akcji dziejącej się w kawiarni, przy czym sens tego włączania się pozostaje nieznany. To samo można powiedzieć o wyróżnionym miejscu na scenie, które jest wyłożone kafelkami i na którym pojawiają się od czasu do czasu komisarz i Marta, wcielając się w swoje "drugie ja", które nakłania inne postacie do określonych działań. Co to za miejsce i dlaczego wygląda tak, a nie inaczej - nie wiadomo, i nie jest to niewiedza budująca, która świadczyłaby o wielu dnach przedstawienia, ale brak możliwości zrozumienia jakiejś zbyt wymyślnej metafory.

Można powiedzieć, że próba "uczłowieczenia" powstania znanego głównie z kart książek historycznych zakończyła się sukcesem. Chociaż nie jest to sukces pełny, stworzenie przedstawienia "Kiedy świat był młody" jest przedsięwzięciem ważnym i potrzebnym. Mam nadzieję, że znajdzie kontynuatorów, którzy na ludzi czasów powstania spojrzą któregoś dnia z jeszcze innej perspektywy.

KIEDY ŚWIAT BYŁ MŁODY

Autor: Paweł Kamza
Reżyseria: Paweł Kamza
Scenografia i kostiumy: Ewa Gdowiok
Muzyka: Krzysztof Nowikow
Ruch sceniczny: Adrian Rzetelski
Reżyseria świateł: Ewa Garniec
Asystent reżysera: Łukasz Chrzuszcz

Obsada:
Madame Stefani - Barbara Krasińska
Hrabina - Magdalena Płaneta
Marta, Wędkarz - Teresa Kwiatkowska
Dezerter - Łukasz Chrzuszcz
Komisarz, Wędkarz - Andrzej Szubski

Wykonanie muzyki: Agata Gładysiak, Maria Laskowska, Michał Sobieralski
Inspicjent: Maria Skowrońska-Ferlak

Spektakl z dnia 21 grudnia 2008 r., Malarnia, Teatr Polski w Poznaniu.
"Kiedy świat był młody" - przeczytaj więcej o spektaklu!