Zwiedzajmy okolice Poznania: Sobota

Na miejsce rozpoczęcia wędrówki można dojechać samochodem lub autobusem linii 832 z Dworca Sobieskiego przy pętli PST, obsługiwanej przez firmę przewozową "Rokbus" z Rokietnicy. Sobota to wieś położona w regionie Wysoczyzny Poznańskiej w gminie Rokietnica, na prawym skraju jej przecięcia rozległą Doliną Samicy Kierskiej, powstałej podczas fazy poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego.

Początki wsi sięgają XIII wieku. Sobota była w XVI wieku własnością Sobockich, na początku XIX wieku Łaszkowskich, następnie Dziembowskich, Modlibowskich, a przed wojną Józefa Frydrychowicza. Pierwszy proboszcz Soboty wymieniony jest w dokumencie z 1367 roku. Pierwotny kościół był drewniany.

Obecny późnogotycki murowany kościół p.w. Narodzenia NMP został wzniesiony przez miejscowego proboszcza i kanonika katedralnego, a jednocześnie właściciela Soboty, Jana Sobockiego w latach 1510-17. Remont kościoła przeprowadzono w roku 1780 dzięki staraniom Ksawerego Moraczewskiego, kanonika kaliskiego, ponieważ groził zawaleniem. Wtedy to kościół przyozdobiono barokową fasadą. Kolejną renowację przeprowadził w 1894 roku ks. Maksymilian Baraniecki.

Wewnątrz tej jednonawowej świątyni znajduje się neogotycki ołtarz główny z 1906 roku. W prezbiterium zachowało się gotyckie sklepienie gwiaździste, w nawie drewniany strop. Na ścianie bocznej między oknami wisi oryginalny barokowy krucyfiks z belki tęczowej, a na samej belce umieszczona jest jego kopia. W ścianach prezbiterium wmurowane są renesansowe płyty nagrobne i piętrowy nagrobek Sobockich. Ostatni remont przeprowadzono w latach 1975-81, kiedy to usunięte zostały ołtarze boczne. W głównym ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1794 roku w sukience srebrnej z XVIII wieku. Do rejestru zabytków włączona jest też barokowa dzwonnica z 2 połowy XVIII wieku z otaczającym kościół kamiennym murem z dwudzielną bramą.

Kolejnym zabytkiem Soboty jest dwór Łaszkowskich z 1809 roku, gruntownie przebudowany w 1912 roku, kiedy to zyskał przybudówki i werandę oraz otoczony został ceglanym murem, rozebranym w latach 60. XX wieku i zastąpionym metalowym płotem z podmurówką. Dwór jest murowany, parterowy o cechach neoklasycystycznych, kryty dachem naczółkowym. Do wejścia prowadzi niewielki taras ze schodami. Na trójkątnym zwieńczeniu wystawki nad wejściem umieszczone są herby dawnych właścicieli: Dryja i Pomian. Dwór okala mały, zadbany park o powierzchni 1,5 ha, założony na początku XIX wieku. Na uwagę zasługują również zabudowania folwarczne z kamienia polnego i cegły.

W dalszą wędrówkę udajemy się schodząc w dół wzdłuż krętej szosy, nadającej Sobocie charakteru "górskiej wsi". W miejscu, gdzie wieś się kończy dochodzimy do skrzyżowania z szeroką drogą gruntową. Tu skręcamy w prawo i oglądając widoki na łąki, pola i krawędź doliny, dochodzimy do brzegu lasu, gdzie znajduje się urokliwie położony cmentarz parafialny z Soboty. Idąc dalej wzdłuż lasu mijamy leśniczówkę i wkraczamy w Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Samicy Kierskiej.

Po przejściu lasem około kilometra dochodzimy do mostu na Samicy. Nie przekraczając rzeki skręcamy w prawo pod kątem ostrym i wędrujemy prostą drogą przez las w kierunku wschodnim. Po przejściu około 2 km wychodzimy na szosę i łagodnie pod górę, mijając po lewej zarośnięty dawny cmentarz ewangelicki i po prawej nowoczesną remizę strażacką, dochodzimy do centrum wsi Golęczewo.

Golęczewo to niewielka wieś położona na pólnocnym skraju gminy Suchy Las. Pierwsza zachowana wzmianka o tej wsi pochodzi z 1313 roku, z czasów Władysława Łokietka. Golęczewo było własnością szlachecką, należącą do parafii w Sobocie. W dokumencie z 1412 roku wymieniany jest właściciel wsi, Andrzej Golęczewski.

W wiekach XIV-XVIII właściciele Golęczewa często się zmieniali, toczyli długotrwałe spory, zapisywali w spadku jako wiano, przekazywali jako dłużnicy, czy też sprzedawali. W tych czasach wieś przeżywała różne wzloty i upadki. Po zniesieniu poddaństwa w XIX wieku wieś zaczęła pustoszeć. Obowiązkiem gospodarzy w tej wsi było m.in. utrzymanie drogi wiejskiej łącznie z zadrzewieniem, oraz płacenie rocznego czynszu na rzecz parafii w Sobocie. W rękach polskich właścicieli dobra golęczewskie pozostawały do 1901 roku.

W 1901 roku pruska Komisja Kolonizacyjna odkupiła wieś od polskiego właściciela Zygmunta Błociszewskiego za kwotę 530 tysięcy marek. Po uporządkowaniu zaniedbanego majątku, Golęczewo wybrano jako miejsce lokalizacji „wzorcowej wsi niemieckiej” w celu osadzenia tam niemieckich kolonistów i zlecono opracowanie planu wybudowania takiej wsi królewskiemu radcy budowlanemu, Paulowi Fischerowi z Poznania. Osiedlać się tu mieli tylko Niemcy - nie katolicy i nie z pobliskich miejscowości.

W latach 1901-1906 we wsi powstało kilkadziesiąt doskonale funkcjonujących gospodarstw. Powstały także budynki administracji, warsztaty rzemieślnicze, szkoła, karczma i kaplica oraz cmentarz. Przeprowadzono meliorację, uruchomiono kanalizację burzową i przeciwpowodziową, zwodociągowano wszystkie gospodarstwa, utwardzono drogi i ulice oraz ułożono chodniki. Wzdłuż dzisiejszej ulicy Dworcowej wybudowano szereg budynków reprezentujących różne style z odległych landów niemieckich.

Większość z nich ustawiono niemieckim zwyczajem szczytami do ulicy. Sprowadzonych do wsi kolonistów osiedlono w gotowych - oddanych "pod klucz" gospodarstwach. Opis Golęczewa został rozesłany do szkół na terenie zaboru pruskiego, jako przykład szerzenia kultury niemieckiej na wschodzie. Wiele tych budynków jest obecnie nadzorowana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Ciekawym, choć zaniedbanym obiektem zabytkowym jest budynek dworca kolejowego.

W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, większość osadników niemieckich wyjechała. Puste gospodarstwa zasiedlali Polacy, żyjąc w dobrych stosunkach z pozostałymi tu osadnikami. Po II wojnie światowej do Golęczewa napłynęła nowa fala przybyszów, a wieś stała się typowo rolnicza. Mieszkańcy wsi znajdowali zatrudnienie również poza rolnictwem, głównie w Poznaniu.

Wieś powoli rozbudowywała się, a bliskość miasta powodowała zmianę w strukturze gospodarstw. Zaczęły powstawać gospodarstwa szklarniowe, sadownicze, owocowo - warzywne oraz warsztaty rzemieślnicze. W Golęczewie, w dawnym budynku pruskiej szkoły, rozbudowanym w latach 90. XX wieku, funkcjonują obecnie szkoła podstawowa i przedszkole.

Po zwiedzeniu Golęczewa, ze skrzyżowania koło budynku dawnej karczmy i szkoły, udajemy się szosą prowadzącą pofalowanym terenem nad krawędzią doliny do Soboty. Po drodze podziwiamy ładne widoki. Tutaj pętla, którą przeszliśmy pieszo, się zamyka. Do Poznania można również wrócić bezpośrednio z Golęczewa pociągiem.

Zobacz pokaz slajdów z zimowej wycieczki proponowaną trasą: