Tajemnica kórnickiego rynku

Jest to miejsce niezwykłe, miejsce święte. W Kórniku wszyscy mówią o nim Ucho Igielne. Do II wojny światowej było to wejście do synagogi. Obecnie znajduje się tam około dwustu tablic z nagrobków Żydów.

- Przez lata odnajdowaliśmy macewy w najróżniejszych miejscach - opowiada prof. Jerzy Fogel. - Wiele wykorzystanych było przez hitlerowców do wykładania rowów melioracyjnych, inne służyły jako krawężniki. Najcenniejszą tablicę znaleźliśmy jako element... psiej budy. Jest to płyta, która spoczywała na grobie kapłana.

Starozakonni w Kórniku

Pierwsi starozakonni przybyli do podpoznańskiego miasteczka około roku 1450, kiedy to posiadłością zarządzał ród Górków. Przez wieki żyli, pracowali, asymilowali się z ludnością miejscową.

- Żydzi bardzo dużo zawdzięczają przede wszystkim hrabinie Teofili z Działyńskich Szołdrskiej-Potulickiej - dodaje prof. Fogel. - Przy ogromnej pomocy słynnej kórnickiej Białej Damy stanęła w 1767 roku, tuż obok rynku, piękna drewniana synagoga, która była dziełem rzemieślnika z Łaska - Hilela Benjamina.

Oryginalna architektura i bogate barokowe wyposażenie stawiało tę świątynię w rzędzie najcenniejszych domów modlitwy w całej Wielkopolsce. Spokój i harmonia panowała do września 1939 roku. Dokładnie 10 dnia tego miesiąca Niemcy zajęli Kórnik...

Dzieło zniszczenia

Momentalnie zamknięto synagogę, wzięto zakładników. Jednak miejscowi Żydzi nadal liczyli na przychylność komendanta miasta, majora Froscha. Wysłali do niego starszego gminy Pawła Jaroczyńskiego z prośbą czy nie wyda zgody na organizację święta Jom Kippur - Dzień Pojednania.

- Pozwolenie otrzymał bez problemu z zapewnieniem, że Niemcy nie walczą z religią - mówi Jerzy Fogel. - Rzeczywistość okazała się dużo bardziej dramatyczna. W czasie modłów wojsko otoczyło ludzi. Mężczyzn aresztowano, przewieziono do Poznania. Większość rozstrzelano, innych stracono w Forcie VII. Kobiety i dzieci pojechały do getta, do Kalisza. Nikt z stamtąd nie wrócił.

Okupanci kontynuowali dzieło zniszczenia. Rozebrano zabytkową świątynię żydowską. Tablice nagrobkowe zużyto do budowy kanałów melioracyjnych, chodników, ścieżek.

Ucho Igielne

W 40. rocznicę wybuchu II wojny światowej Kórnickie Towarzystwo Kulturalne zainicjowało i przeprowadziło odrestaurowanie zabytkowej arkady, która była wejściem do synagogi. Odkryto na niej napis w języku hebrajskim i niemieckim: ,,Oto jest brama Odwiecznego, wchodzą tędy sprawiedliwi. 1767’’.

Natomiast mieszkaniec Kórnika, mecenas Stanisław Michałowski - jeden z przywódców Polski Podziemnej, sądzony w procesie 16 w Moskwie - rzucił pomysł, by miejsce to nazwać Uchem Igielnym, nawiązując do cytatu z Biblii - ,,Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogaczowi wejść do Królestwa Bożego’’.

Za zgodą władz w 1984 roku postanowiono urządzić przy Uchu Igielnym, w pasażu lapidarium macew. Obecnie jest w nim kilkanaście całych i około 200 fragmentów żydowskich nagrobków. Co roku do Kórnika przyjeżdżają Żydzi z całego świata, uważając Ucho Igielne za miejsce święte...

W materiale wykorzystane zostały informacje zawarte w artykule prof. Jerzego Fogla - ,,Ucho igielne’’, który ukazał się w Przewodniku Katolickim 45/97.