Trudy szukania współczesnego dramatu

"Metafory rzeczywistości" to konkurs na dramat współczesny, który od trzech lat organizuje poznański Teatr Polski. W tym roku do finału konkursu dotarły trzy dramaty: Chłopiec malowany Piotra Rowickiego, Generał Jarosława Jakubowskiego oraz Miss Julia Pastrana Joanny Gerigk. W sobotę 18 września widzom zostały zaprezentowane dwa z nich: Chłopiec malowany i  Miss Julia Pastrana w formie czytań scenicznych.

Przede wszystkim z tego powodu, że oba teksty zaprezentowane w sobotę wieczór w Malarni Teatru Polskiego są tak różne stylistycznie, że niemożliwe wręcz jest znalezienie punktów wspólnych, umożliwiających jakąkolwiek gradację. Także w różnym stopniu teksty zostały poddane scenicznej obróbce i jednocześnie oba materiały są w różnym stopniu skończenia.

Mając do wyboru dwa obejrzane i wysłuchane dramaty chciałbym w pełnej scenicznej realizacji zobaczyć pierwszy z nich – Miss Julia Pastrana autorstwa Joanny Gerigk. Może właśnie dlatego, że to, co zobaczyliśmy w Malarni sprawiało wrażenie nie do końca kompletnego szkicu. Joanna Gerigk operuje obrazami, trudno w przypadku Miss Julii Pastrana mówić o czytaniu, ponieważ zobaczyliśmy wersję po części zinscenizowaną. I chyba inaczej się nie dało – w innym przypadku mielibyśmy do czynienia z czytaniem didaskaliów.

Co przekonuje mnie w tekście Gerigk? Właśnie to bardzo teatralno-filmowe myślenie obrazami. I to nie tymi, które zostały w jakiś sposób już uteatralizowane, a tymi, które były jedynie czytane. Historia o pokazywanej w cyrku tytułowej bohaterce – hybrydzie człowieka z orangutanem – owłosionej, o twarzy małpy i obdarzonej pięknym głosem sama w sobie nie jest niczym nadzwyczajnym. Jest w niej jednak parę wątków, które rozwinięte mogłyby się stać kanwą opowieści. Tak jest w przypadku tylko zarysowanego tematu przedziwnego stosunku do bohaterki jej męża. Ta przedziwna mieszanka chciwości, erotycznej fascynacji, pożądania i obsesji zasługuje na zdecydowanie większą uwagę.

Zafałszowany pacyfizm

Drugi z tekstów – Chłopiec malowany Piotra Rowickiego to dzieło skończone, gotowe do przeniesienia na scenę. Kameralna opowieść o żołnierzach, którzy mają powiadomić matkę żołnierza o śmierci jej syna w czasie zagranicznej misji stabilizacyjnej, zbudowana została na silnych rysach scenicznych bohaterów. Dokładnie wiemy kim są, jaki jest ich stosunek do życia, do „zaszczytnego obowiązku służenia Ojczyźnie”. Tym, co mnie razi w Chłopcu malowanym, są odrealniające wręcz przerysowania i uogólnienia. Pacyfistyczny oddźwięk opowieści jest z pewnością doskonale czytelny dla młodych widzów, jednak groteskowość sytuacji, jednostronność patrzenia sprawia, że ten sprzeciw przeciwko wojnie można bardziej rozpatrywać w kategorii kabaretu. Niestety, daleko mu do finezji jednego zdania wypowiedzianego dawno temu przez Andrzeja Poniedzielskiego: „wojskowizacja to proces odwrotny do cywilizacji”.

Dużo ciekawsze jest druga część Chłopca malowanego – rozmowa między matką a zmarłym (zabitym?) synem-żołnierzem. Tu zaczyna się coś dziać w warstwie psychologicznej. Postaci mają nie tylko ciało i poglądy, ale także „duszę”. Gdyby to ode mnie zależało, wyrzuciłbym całą pierwszą komediowo-dramatyczną część, poświęcając całkowicie uwagę poszukiwaniu przyczyn niespełnienia, które prowadzi do śmierci, bezsensowności wojen i obrazoburczego traktowania polskiej militarystycznej tradycji. Tego powinien się trzymać Piotr Rowicki.

W niedzielny wieczór czeka nas jeszcze jedno sceniczne czytanie – Generała Jarosława Jakubowskiego. Początek o godz. 18 na Dużej Scenie Teatru Polskiego. Później poznamy werdykt i dowiemy się, który z autorów otrzyma nagrodę jury (10 tys. zł), nagrodę dziennikarzy, a który nagrodę publiczności (po 5 tys. zł). Najlepszy dramat zostanie także zrealizowany na scenie Teatru Polskiego.

Miss Julia Pastrana Joanny Gerigk; opieka reżyserska: Kuba Kowalski; obsada: Ewa Szumska, Piotr B. Dąbrowski, Wojciech Kalwat, Marek Szkoda, Paweł Siwak, Maciej Zabielski; muzycy: Adam Leniec, Paweł Postaremczak

Chłopiec malowany Piotra Rawickiego; opieka reżyserska: Piotr Ratajczak; obsada: Barbara Krasińska, Michał Kaleta, Paweł Siwak, Marcin Włodarski