Porozmawiaj z notariuszem o spadkach - Dzień Otwarty Notariatu już w sobotę

Tematem przewodnim tegorocznego Dnia Otwartego Notariatu będą sprawy spadkowe. W sobotę 27 listopada w godzinach 10-16 poznańscy notariusze będą udzielać bezpłatnych porad na tematy związane z dziedziczeniem, spadkami, testamentami.

Notariusze i asesorzy dyżurować będą na poziomie 1 poznańskiej Galerii Malta (ul. abp. A. Baraniaka 8). Odpowiedzą na wszelkie pytania związane ze sprawami spadkowymi. Na miejscu będą też dostępne informacyjne ulotki.

Wybór tematyki nie jest przypadkowy – notariusze widzą ogromne społeczne zapotrzebowanie na rzetelne informacje o dziedziczeniu. Prawo spadkowe to dziedzina, która bardzo ludzi interesuje; świadczą o tym zarówno pytania zadawane w kancelariach, jak i listy napływające do redakcji pism poradnikowych. Jednocześnie wiele tu niejasności i błędnych przekonań. Wiele osób sądzi choćby, że może w testamencie zapisać konkretne składniki majątku poszczególnym spadkobiercom; tymczasem w polskim prawie to niemożliwe.

W ostatnich latach pojawiły się również nowe instytucje prawne – przede wszystkim poświadczenie dziedziczenia. Umożliwia ono potwierdzenie praw do spadku bez konieczności czekania na sądowe stwierdzenie spadku – zwykle wystarczy jedna wizyta w kancelarii notarialnej. Wygoda i prostota tego rozwiązania sprawiają, że szybko zdobywa popularność, wciąż jednak warto upowszechniać wiedzę o nim.

A jeszcze przed akcją prezentujemy Wam kilka odpowiedzi przygotowanych przez specjalistów z Krajowej Rady Notarialnej na najczęściej zadawane pytania dotyczące spadków.

Jak można odwołać testament?
Wiele osób sądzi, że testamentu sporządzonego u notariusza nie da się odwołać. Obawiają się, że dyspozycje zawarte w akcie notarialnym – a zatem dokumencie urzędowym – muszą pozostać niezmienne niezależnie od wszelkich okoliczności. Być może to jeden z powodów, dla których tak wiele osób odkłada sporządzenie testamentu na ostatnią chwilę.
Tymczasem w każdej chwili można oczywiście odwołać zarówno poszczególne postanowienia, jak również cały testament notarialny.

Czy mogę zrobić testament wspólnie z mężem?
Zwłaszcza w sytuacji, kiedy małżeństwo pozostaje we wspólności majątkowej i ma tylko jedno dziecko, klientom naturalne wydaje się sporządzenie jednego testamentu, w którym wyznaczony zostanie jeden spadkobierca obydwojga małżonków. Polski system prawny nie dopuszcza jednak testamentu wspólnego. Małżonkowie muszą sporządzić osobne testamenty – tym bardziej, że w większości przypadków jedno z nich przeżyje drugie.

Mam dwoje dorosłych dzieci – czy po śmierci żony będzie do mnie należeć tylko jedna trzecia naszego domu?
Nie wszyscy precyzyjnie rozumieją pojęcie spadku, czyli rzeczy oraz praw majątkowych, które dziedziczymy po zmarłej osobie. Szczególne problemy występują wówczas, kiedy jakaś rzecz (mieszkanie, działka budowlana) były przed śmiercią spadkodawcy objęte wspólnością ustawową z małżonkiem zmarłego. W takim przypadku przedmiotem spadku jest najczęściej nie cała nieruchomość, ale jej połowa. W podanym przykładzie oznacza to, że mąż będzie miał udział wynoszący 4/6 domu (1/2 całości + 1/3 drugiej połówki), a dzieci po 1/6.
Pamiętać należy, że ułamkowy udział w nieruchomości (współwłasność) nie oznacza, że stajemy się wyłącznymi właścicielami oznaczonej części nieruchomości (np. pierwszego piętra domu). Istotą współwłasności jest to, że mamy określony ułamkowy udział w każdym centymetrze kwadratowym gruntu i w każdej cegle naszego domu. Można natomiast dokonać podziału do korzystania i umówić się, że poszczególni współwłaściciele będą korzystać z określonych części nieruchomości.

Dlaczego nie mogę zadecydować, żeby samochód zapisać córce, a mieszkanie – mężowi?
Klientom trudno pogodzić się z brakiem testamentu działowego w polskim systemie prawnym. Chcieliby swobodnie dysponować każdym składnikiem swojego majątku. Trudno powiedzieć, czy to „społeczna pamięć” rozwiązań Kodeksu Napoleona – na części terytorium Polski obowiązującego wszak jeszcze w międzywojniu – czy też wpływ filmowych scen, gdzie zgromadzona u adwokata rodzina wysłuchuje, jak zmarły rozdzielił między nich poszczególne części majątku.
Pokazujemy zatem, jakie są dostępne alternatywne rozwiązania: zapisy czy darowizny. Niezależnie od tego opracowaliśmy projekt nowej instytucji prawnej: darowizny na wypadek śmierci.

Jak zapisać mieszkanie wnuczkowi?
Zawsze upewniamy się, czy klientowi chodzi o natychmiastowe przeniesienie własności, czy rozrządzenie na wypadek śmierci. Darowizna i testament bywają często utożsamiane. Zdarza się także, że klienci chcą przenieść własność nieruchomości z zastrzeżeniem, że nastąpi to dopiero po śmierci – co jest oczywiście niemożliwe.

Czy żeby poświadczyć dziedziczenie u notariusza, siostra musi przylatywać specjalnie z Ameryki?
Notarialne poświadczanie dziedziczenia bardzo szybko zdobywa popularność – procedura jest krótsza i mniej stresująca niż sądowa. Istnieją jednak sytuacje, w których potwierdzenie praw do spadku u notariusza jest niemożliwe lub utrudnione.
Pierwszym etapem notarialnego poświadczenia dziedziczenia jest sporządzenie protokołu dziedziczenia, który zawiera między innymi oświadczenia wiedzy co do potencjalnych spadkobierców zmarłego oraz istnienia testamentu. Właśnie dlatego konieczna jest osobista obecność wszystkich potencjalnych spadkobierców – tego typu oświadczeń nie można składać przez pełnomocnika.

Jakich dokumentów potrzebuję, żeby sprzedać odziedziczone mieszkanie?
Świadomość kroków, które należy podjąć przed zbyciem odziedziczonego majątku jest dosyć wysoka. Wszyscy na ogół wiedzą, że trzeba mieć postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Natomiast klienci bywają zdziwieni, że notariusz przy sprzedaży nieruchomości żąda od nich zaświadczenia urzędu skarbowego o wypełnieniu obowiązków podatkowych (lub ich braku w przypadku dziedziczenia w ramach „zerowej” grupy podatkowej).

Skoro jest testament, po co jeszcze potwierdzać prawa do spadku?
Konieczność potwierdzenia praw do spadku w sądzie lub u notariusza może wydawać się zbędną biurokracją – przecież testament wszystko jasno określa. Trzeba jednak pamiętać, że spadkobierca, szczególnie względem osoby trzeciej, może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia.